Grote ambitie

Het ontwerp van de Dutch Windwheel omarmt maximaal de mogelijkheden van energieproductie en beleving. De binnenste ring bevat een vastgoedprogramma met onder meer een hotel en appartementen. In de buitenste ring draaien 40 cabines, die de bezoeker tot op 174 meter hoogte brengen en onder water het verhaal vertellen van Nederland Waterland. Het is bovendien een energiegenerator. Met de EWICON techniek wordt windenergie zonder draaiende delen omgezet in elektriciteit. Gecombineerd met energiewinning uit onder meer zon en biomassa moet de Dutch Windwheel een binnenstedelijk energieplus-gebouw worden. Het moet een showcase worden voor klimaatarchitectuur en smart city ontwikkeling en een nieuwe standaard neerzetten op het gebied van duurzaam bouwen.

De ambitie is kortom enorm. En die spreekt internationaal tot de verbeelding. Wind, water, innovatie en Nederland, dat zijn ingrediënten van het ‘verhaal’ van de Dutch Windwheel waarover in de hele wereld al publicaties verschenen: van Fast Company, Daily Mail en The Guardian tot Der Spiegel, Forbes en Business Insider. In een poll van de Spaanse krant 20 Minutos is de Dutch Windwheel gekozen als het meest duurzame idee. Er zijn verschillende items over de Dutch Windwheel op Discovery Channel verschenen en de Chinese zender CNC heeft er zelfs enkele minuten in het journaal aan gewijd. Bovendien hebben internationale ontwikkelaars en financiers serieus geïnformeerd of een Windwheel – of een gebouw gebaseerd op dezelfde principes – ook in andere wereldsteden kan worden ontwikkeld.

De aanpak kent vier succesfactoren; (1) los denken van functies, 2) de technologie is leidend, (3) van stenen naar diensten, (4) de andere rol van de overheid.

1. Los denken van functies

Het ontwerp is nog beperkt uitgewerkt en dat is bewust gedaan. Belangrijkste reden is dat het nu nog volstrekt onduidelijk is hoe het ‘programma’ er in 2025 uit ziet, laat staan in 2035 of 2045. Het is nu nog gissen of de Dutch Windwheel vooral kantoren of woningen zou moeten bevatten en aan welke eisen deze zouden moeten voldoen. Het gebouw wordt om die reden volstrekt flexibel gemaakt, een frame dat afhankelijk van de markt van functie kan veranderen. Dat is niet alleen bouwtechnisch een puzzel, ook de regelgeving zal erop moeten worden aangepast om dit mogelijk te maken.

2. Technologie is leidend

De beoogde flexibiliteit geldt niet alleen voor het programma, maar ook voor het gebouw zelf. Het is de bedoeling dat de Dutch Windwheel met een slimme data-infrastructuur ook na voltooiing softwarematig te updaten is. Maar dat geldt ook voor de hardware. Wanneer er betere en duurzamere installaties en materialen op de markt komen, bijvoorbeeld glas dat beter in staat is energie op te wekken, moet het gebouw erop kunnen worden aangepast. Het wordt dus een dynamisch gebouw, dat beter wordt naarmate de tijd vordert. Zoals een Tesla door updates na verloop van tijd een betere auto is dan op het moment van de aankoop. Om die reden is het innovatieprogramma bepalend voor de ontwikkeling van de Dutch Windwheel en zijn de oneindige technologische mogelijkheden leidend in het proces.

3. Van stenen naar diensten

Een dynamisch gebouw met flexibele programmering betekent ook afscheid nemen van de lange-termijn exploitatiecontracten zoals die nu nog steeds in de bouw worden gehanteerd. Een exploitatie van dertig jaar is ook nu nog geen uitzondering. Dertig jaar geleden bevonden we ons nog in de vorige koude oorlog, liep er nog een muur door Oost- en West Berlijn en luisterden we naar de Final Countdown, dat bovenaan de ‘hitparade’ stond. Het is – met de exponentieel groeiende technologische mogelijkheden – niet voor te stellen hoe de wereld er over dertig jaar uitziet. De exploitatie van de Dutch Windwheel moet daarom gebaseerd zijn op een samenhangend systeem van flexibele diensten, niet van stenen en materialen.

4. De andere rol van de overheid

Anders dan gebruikelijk is de ontwikkeling van de Dutch Windwheel niet begonnen met een vraag of behoefte van de overheid. Er was zelfs helemaal geen vraag; de antwoorden die de Dutch Windwheel biedt, laten zich dan ook moeilijk vangen in een vooraf geformuleerde vraag. Het proces van de Dutch Windwheel is eigenlijk een vorm van guerilla-ontwikkeling die de overheden ‘overkomt’ en hen tegelijkertijd heel goed past. De doelstellingen van het project sluiten naadloos aan op de publieke ambities en de private organisaties die zich eraan verbinden, vormen een zeer welkom netwerk. De overheden zijn geen opdrachtgever voor het totaal en maken zich op voor een rolvervulling als ‘facilitator’ van deze ontwikkeling en op onderdelen mogelijk zelfs als klant van te leveren diensten.

Het proces van de Dutch Windwheel breekt met de wetten van het bouwproces, die de afgelopen decennia zijn gebaseerd op de principes van DBFM/O (Design, Build, Finance, Maintain/Operate). Het innovatieproces is leidend voor de wijze van exploitatie en financiering. En het ontwerp biedt inspiratie voor het innovatieproces, maar is vooral volgend op de uiteindelijke functies en technologische mogelijkheden. Dat vraagt om lef van de partners in zo’n samenwerking die bereid moeten zijn vragen als ‘wie is de opdrachtgever?’ en ‘wie gaat dit financieren?’ nog even op te schorten. Het vraagt ook om lenigheid van overheden en van exploitanten, financiers en bouwers. In de wereld van de bouw, waar ‘partieel aanbesteden’ een van de grootste procesinnovaties van de afgelopen jaren is geweest, is dat een grote uitdaging. En het is een noodzakelijke voorwaarde voor de totstandkoming van de Dutch Windwheel. Alleen een volstrekt disruptief proces zal uiteindelijk leiden tot de revolutionaire ontwikkeling die de betrokken organisaties beogen.